Ιστορία: Επανάληψη 5ης ενότητας

Παρουσίαση 5ης ενότητας

Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΔΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Ενότητα 5^η: Ο ελληνισμός από τα μέσα του 18^ου αι. έως τις αρχές του 19^ου αι.

Οικονομικοί μετασχηματισμοί

• Επέκταση του ευρωπαϊκού εμπορίου à ενίσχυση των εμπορικών συναλλαγών της Ευρώπης με την Οθωμανική αυτοκρατορία
• Οι Τούρκοι παραδοσιακά δραστηριοποιούνταν στον κρατικό τομέα à Έλληνες, Εβραίοι και Αρμένιοι διακρίθηκαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία.
• Παράγοντες που ευνόησαν τους Έλληνες πλοιοκτήτες:
  - ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) à ελεύθερη κίνηση πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του Βοσπόρου.
  - περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο λόγω των ναπολεόντειων πολέμων.
  Αποτελέσματα της ευνοϊκής για τους Έλληνες συγκυρίας:
  α. απέκτησαν οι Έλληνες τον έλεγχο σημαντικού μέρους του εμπορίου.
  β. πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη και η Χίος εξελίχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.
  γ. ενισχύθηκαν οι ελληνικές παροικίες.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί

Η ορθόδοξη εκκλησία

% Αναγνωριζόταν από την οθωμανική διοίκηση ως η ηγεσία όλων των υπόδουλων χριστιανών.

% Εναντιωνόταν στη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών, επειδή θεωρούσε ότι μια επανάσταση θα έθετε σε κίνδυνο την ίδια αλλά και τον ελληνισμό.

% Ορισμένοι κληρικοί, ωστόσο, υιοθέτησαν διαφωτιστικές αντιλήψεις και δραστηριοποιήθηκαν εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας.

Οι Φαναριώτες

?  Έλληνες από παλιές αρχοντικές οικογένειες  που κατοικούσαν στο Φανάρι, συνοικία της Κωνσταντινούπολης.

?  Ήταν μορφωμένοι (μάθαιναν ξένες γλώσσες και σπούδαζαν στη Δύση),  πολλοί απ’ αυτούς σταδιοδρομούσαν στην οθωμανική διοίκηση και καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στο οθωμανικό κράτος.

?  Από τον 18^ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες, τη Μολδαβία και τη Βλαχία μέχρι την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης.

Οι προεστοί

       Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες και συγκέντρωναν τους φόρους από τους Έλληνες για να τους αποδώσουν στην οθωμανική διοίκηση.

       Είχαν αποκτήσει εμπειρία και μεγάλες περιουσίες.

       Διέθεταν κάποια πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους.

Οι έμποροι και οι καραβοκύρηδες

]  Βελτίωναν την οικονομική τους κατάσταση.

] Κυρίως οι Έλληνες έμποροι των παροικιών έδειχναν ενδιαφέρον για τη διάδοση των νεοτερικών ιδεών μεταξύ των συμπατριωτών τους ιδρύοντας σχολεία στις πατρίδες τους, τυπώνοντας βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και χορηγώντας υποτροφίες.

Οι κλέφτες

N  Αγρότες που αναγκάζονταν ή επέλεγαν να καταφύγουν στα βουνά όπου για να επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία.

N  Οι αγροτικοί πληθυσμοί συχνά τους υποστήριζαν ως πρότυπα αντίστασης και τους υμνούσαν για την τόλμη τους ή θρηνούσαν για το θάνατό τους στα κλέφτικα δημοτικά τραγούδια.

Οι αρματολοί

M Ανήκαν σε ένοπλα σώματα  οργανωμένα από την οργανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

M Συχνά κλέφτες γίνονταν αρματολοί και το αντίστροφο.

Οι αγρότες

{ Ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού.

{ Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά(τσιφλίκια) που ανήκαν, συνήθως, σε Τούρκους και σπανιότερα σε Έλληνες,

{ Η ζωή τους ήταν δύσκολη και στερημένη

Οι απασχολούμενοι στο εμπόριο και οι ναύτες

O Γίνονταν περισσότεροι στο βαθμό που αναπτύσσονταν το εμπόριο και η ναυτιλία.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

α. Το 1770 έγινε με ρωσική υποκίνηση ελληνική επανάσταση με κέντρο την Πελοπόννησο à η κινητοποίηση των Ελλήνων δεν ήταν αρκετή à η επανάσταση καταπνίγηκε (Ορλωφικά)

β. Ηρωική προσπάθεια του Έλληνα απεσταλμένου της Ρωσίας, Λάμπρου Κατσώνη, να ξεσηκώσει τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου à η επανάσταση καταπνίγηκε

γ. Οι κάτοικοι του Σουλίου, αυτόνομης περιοχής στην Ήπειρο, συγκρούστηκαν με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων àτο 1803 υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Νεοελληνικός Διαφωτισμός

-      Ο ελληνισμός μέσω αρχικά των παροικιών ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού.

-      Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός ήταν ένα κίνημα που επιδίωκε τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων με σκοπό την ιδεολογική προετοιμασία για τον αγώνα της ελευθερίας.

-      Το κίνημα διαμορφώθηκε στα μέσα του 18^ου αι. και αναπτύχθηκε αρχικά στις παροικίες και σε ορισμένα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού.

Κύριες ιδέες των Ελλήνων διαφωτιστών

'  Θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία

'  Πίστευαν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να θεμελιώνεται στην ενασχόληση με τις θετικές επιστήμες

'  Η εκπαίδευση θα έπρεπε να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα

'  Η εκπαίδευση θα έπρεπε να υπηρετεί την προοπτική του αγώνα για την ελευθερία.

Η αντίδραση στις ιδέες του διαφωτισμού

Όλες οι θέσεις των Ελλήνων διαφωτιστών δεν ήταν καθολικά αποδεκτές. Συντηρητικοί λόγιοι που συνδέονταν με την εκκλησία απέρριπταν τις διαφωτιστικές ιδέες .

Κυριότεροι εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού

F  Ρήγας Βελεστινλής à πρότεινε τη δημιουργία  μιας Ελληνικής Δημοκρατίας που θα απλωνόταν σε όλη τη Βαλκανική και θα αντικαθιστούσε την Οθωμανική αυτοκρατορία. Το έργο του «Νέα Πολιτική Διοίκηση» ήταν έντονα επηρεασμένο από τις ριζοσπαστικές ιδέες των Γάλλων Ιακωβίνων. Ο Ρήγας  πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του.

F  Αδαμάντιος Κοραής àθεωρούσε ότι οι Έλληνες θα πρέπει πρώτα να μορφωθούν για να κερδίσουν την ελευθερία τους. Όσον αφορά τη γλώσσα δεν αποδεχόταν την αρχαΐζουσα αλλά ούτε και αυτούσια τη δημοτική.

F  Ο Ανώνυμος àσυγγραφέας της «Ελληνικής Νομαρχίας»

F  Ιώσηπος Μοισιόδακας και Δημήτριος Καταρτζής àθερμοί υποστηρικτές της λαϊκής γλώσσας.

F  Κωνσταντίνος Κούμας àεισήγαγε νέες μεθόδους διδασκαλίας

F  Θεόφιλος Καΐρηςàοπαδός των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Να χαρακτηρίσετε με Σ(σωστό) ή Λ(λάθος), ανάλογα με το αν η καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστή ή λανθασμένη.
   α. Αποτέλεσμα της ανάπτυξης της εμπορικής δραστηριότητας στον οθωμανικό χώρο από τους Έλληνες καραβοκύρηδες και εμπόρους ήταν και η ενίσχυση των ελληνικών παροικιών.
   β. Οι προεστοί έδειχναν ενδιαφέρον για τη διάδοση των νεοτερικών ιδεών μεταξύ των συμπατριωτών τους ιδρύοντας σχολεία στις πατρίδες τους και χορηγώντας υποτροφίες.
   γ. Γύρω στα μέσα του 18^ου αι. οι Έλληνες στράφηκαν στη Ρωσία ζητώντας ως ομόδοξη χώρα τη βοήθειά της.
   δ. Οι Έλληνες υποστηρικτές του Διαφωτισμού θεωρούσαν τους αρχαίους Έλληνες προγόνους τους, θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία.
   ε. Το 1806 ο Αδαμάντιος Κοραής υποστήριξε με πάθος ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν μόνοι τους για την ελευθερία τους.
2. Να μελετήσετε την πηγή 2 και να παρουσιάσετε τις μεταβολές που έφερε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός στην εκπαιδευτική πραγματικότητα του ελληνισμού.
   Να λάβετε υπόψη σας και την πηγή 4.
   ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Αφού μελετήσετε ξανά τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη της γαλλικής επανάστασης (ενότητα 3, πηγή 1) να αναζητήσετε τις επιδράσεις της στις πολιτικές απόψεις του Ρήγα όπως αυτές διατυπώνονται στην πηγή 3.
   ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………